Η ιδέα για την εργασία αυτή προέκυψε μετά από ένα ταξίδι μου στην Dharamsala της Ινδίας (άνοιξη του 2008). Εκεί μετέβην για να παρακολουθήσω ένα εβδομαδιαίο σεμινάριο πάνω στην Θιβετάνικη Ιατρική. Κατά την διάρκεια της γνωριμίας με την Θιβετάνικη Ιατρική ξετυλίχτηκε μπροστά μου η σύνδεση μεταξύ της Ιατρικής του Ιπποκράτη και της Ιατρικής των Θιβετάνων. Στο τέλος του σεμιναρίου μου προσφέρθηκε από έναν Θιβετάνο δάσκαλο το άρθρο αυτό του Christopher Beckwith “The introduction of Greek Medicine in Tibet the 7th – 8th centuries A.D.” Από τη στιγμή εκείνη θεώρησα υποχρέωση μου να δημοσιοποιήσω στην Ελλάδα την τόσο σημαντική αυτή συμβολή της Ελληνικής Ιατρικής στο παγκόσμιο ιατρικό γίγνεσθαι.
Ι. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στην απόφασή μου να ανακοινώσω στο 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ αυτή την εργασία για την επίδραση της Ελληνικής Ιατρικής στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής έπαιξαν ρόλο οι εξής λόγοι:
Αφ’ ενός το γεγονός ότι αυτή η συνάντηση είναι πολύ σημαντική, για ιστορικούς λόγους. Είναι κατ’ αρχάς άγνωστο στη χώρα μας το πόσο η Ελληνική Ιατρική στην πορεία του χρόνου έχει επηρεάσει άλλα ιατρικά συστήματα σε όλον τον πλανήτη.
Είναι βέβαιο ότι η Ελληνική Ιατρική έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής, της Ayurveda, της Παραδοσιακής Πέρσικης Ιατρικής καθώς και της Ιατρικής Unani-tibb. Παρ’ όλα αυτά επιλέξαμε την Θιβετάνικη Ιατρική αφ’ ενός γιατί οι περισσότεροι θεωρούν ότι αυτή έχει διαμορφωθεί στα πλαίσια των αυστηρών γεωγραφικών της ορίων (με επιδράσεις κυρίως απ’ την Ayurveda και την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική) και αφ’ ετέρου γιατί οι περισσότεροι απ’ εμάς αγνοούν το ρόλο που έχει παίξει η Ελληνική Ιατρική στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής.
Αφ’ ετέρου η Θιβετάνικη Ιατρική η οποία γεννήθηκε γύρω στον 7ο και 8ο μ.Χ. αιώνα, συνεχίζει να εφαρμόζεται αδιάλλειπτα μέχρι σήμερα. Ακόμα και σήμερα σ’ όλον τον κόσμο υπάρχουν πολλοί και όχι μόνο Θιβετάνοι, οι οποίοι ακολουθούν την Θιβετάνικη Ιατρική. Τάχα όλοι αυτοί γνωρίζουν ότι η Θιβετάνικη Ιατρική που ακολουθούν και θαυμάζουν έχει μέσα της το σπέρμα της Ελληνικής Ιατρικής; Αφού η Θιβετάνικη Ιατρική συνεχίζει και εφαρμόζεται, η Ελληνική Ιατρική που είναι γεννήτοράς της γιατί έχει πάψει να εφαρμόζεται και να χρησιμοποιείται; Εμείς ως Έλληνες τι οφείλουμε να κάνουμε σχετικά μ’ αυτό; Η εργασία λοιπόν αυτή αποτελεί απάντηση στα προαναφερθέντα ερωτήματα.
ΙΙ. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΘΙΒΕΤ
Το Θιβέτ είναι μια χώρα της κεντρικής Ασίας. Βρίσκεται ουσιαστικά πάνω στον τεράστιο ορεινό όγκο των Ιμαλάϊων. Η πρωτεύουσα του Θιβέτ Λάσα βρίσκεται στα 4.400 μέτρα υψόμετρο. Οι κάτοικοι αυτής της χώρας, οι Θιβετάνοι, είναι μογγολοκινέζικης καταγωγής, βουδιστές στο θρήσκευμα και λίγοι στον αριθμό.
Το 1949, οι Κινέζοι αποφάσισαν να καταλάβουν και να προσαρτήσουν αυτή την τεράστια χώρα στην Κίνα. Το όλο εγχείρημα διήρκεσε δέκα χρόνια, παρά το γεγονός ότι οι Θιβετάνοι δεν έφεραν ουσιαστικά καμία αντίσταση αφού λόγω της βουδιστικής τους πίστης δεν εμπλέκονται σε πολέμους και βιαιοπραγίες. Οι Κινέζοι προσπαθούσαν επί δέκα χρόνια να φτάσουν στην πρωτεύουσα Λάσα, πράγμα το οποίο τελικά επέτυχαν το 1959.
Οι Θιβετάνοι έχουν ταυτόχρονα θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη τον Δαλάϊ Λάμα, ο οποίος ορίζεται με βάση την θεωρία της μετεμψύχωσης, και παραμένει αμετακίνητος στη θέση του από την στιγμή που θα τον υποδείξει ο Δάσκαλος του. Όταν ο Δάσκαλος του Δαλάϊ Λάμα πεθάνει, τότε ο ίδιος ο Δαλάϊ Λάμα υποδεικνύει, πάλι με βάση την θεωρία της μετεμψύχωσης, το νήπιο στο οποίο έχει ενσαρκωθεί ο Δάσκαλος του και το οποίο θα αναλάβει την εκπαίδευση του επόμενου Δαλάϊ Λάμα.
Ο νυν Δαλάϊ Λάμα σήκωσε το φορτίο του εκπατρισμού του το 1959 και αυτοεξορίστηκε στην πόλη Dharamsala της Ινδίας όπου έκτοτε κατοικεί.
Μαζί με την κατοικία του του ο Δαλάϊ Λάμα μετέφερε και όλα τα αρχεία του Θιβετάνικου πολιτισμού και της ιστορίας του, αφού αυτά κινδύνευαν να εξαφανισθούν κάτω από την τυραννική κατοχή των Κινέζων.
Ανάμεσα στα άλλα τα οποία διέσωσαν οι Θιβετάνοι κατά την φυγή τους από την Λάσα το 1959, ήταν και τα ιατρικά κείμενα πάνω στα οποία είχε στηριχτεί η Θιβετάνικη Ιατρική για αιώνες.
Στην Dharamsala της Ινδίας ίδρυσαν το MEN TSEE KHANG που είναι η επίσημη Ιατρική Σχολή της εξόριστης Θιβετάνικης κυβέρνησης, όπου συνεχίζει να διδάσκεται αυτούσια η Θιβετάνικη Ιατρική. (7η φωτο. Men tsee khang)
Εκεί λοιπόν στο MEN TSEE KHANG, στην DHARAMSALA της Ινδίας είχα την εύνοια της τύχης να βρεθώ τον Μάϊο του 2008 (αναφορά στην βοήθεια της κυρίας Εύας Παπαδογιάννη)
Παρακολούθησα ένα εβδομαδιαίο σεμινάριο πάνω στην Θιβετάνικη Ιατρική. Κατά την διάρκεια των μαθημάτων διαπίστωσα με μεγάλη μου έκπληξη ότι πολλά απ’ αυτά που οι Θιβετάνοι μας παρουσίαζαν ως μέρη της ιατρικής τους παράδοσης ήταν αποσπάσματα της Ελληνικής Ιατρικής σκέψης.
Οπωσδήποτε μέσα στα μαθήματα διέκρινα στοιχεία και της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής καθώς και της Ayurveda, όμως και η παρουσία της Ελληνικής σκέψης ήταν κυρίαρχη και αδιαμφισβήτητη. Παρ’ όλα αυτά δεν τολμούσα να πω τίποτα γιατί με κατέτρυχε η ένοχη σκέψη ότι πάλι ο Έλληνας υποστηρίζει ότι τα πάντα προέρχονται από την Ελλάδα. Την τελευταία ημέρα του σεμιναρίου με πλησίασε ένας νεαρός καθηγητής , του οποίου δεν έχω συγκρατήσει το όνομα και μου έδωσε ένα άρθρο του Christopher Beckwith
Ο Christopher Beckwith είναι Αμερικάνος φιλόλογος και διακεκριμένος καθηγητής στο τμήμα Κεντρικών Ευρασιατικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Bloomington της Ιντιάνα των Ηνωμένων Πολιτειών. Δίδασκε αρχαία Θιβετάνικα στο αναφερθέν Πανεπιστήμιο. Έχει γράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων ανάμεσα στα οποία “The Greek Buddha. Pyrrho’s Encounter with Early Buddhism in Central Asia” καθώς και το άρθρο που κρατούσα στα χέρια μου το οποίο είχε τον τίτλο “The Introduction of Ancient Greek Medicine in 7th – 8th centuries A.D., in Tibet.”
Όταν πήρα το άρθρο αυτό στα χέρια μου και ακόμα περισσότερο όταν το διάβασα κατάλαβα ότι κάτι πολύ σπουδαίο είχε οδηγήσει τα βήματά μου στους πρόποδες των Ιμαλαίων.
ΙΙΙ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ CHRISTOPHER BECKWITH
Παραθέτουμε το άρθρο μεταφρασμένο στα Ελληνικά από τον Αλέξανδρο Τηλικίδη και την Κλειώ Βαφιά.
ANAΦOPA ΣE TEΣΣEPIΣ ΘIBETANOYΣ IΣTOPIKOYΣ TOY EB∆OMOY KAI OΓ∆OOY AIΩNA ΓIA THN KATAΣTAΣH THΣ IATPIKHΣ ΣTO ΘIBET
Στο κεφάλαιο αυτό παραθέτουμε τέσσερις διαφορετικές ιστορικές πηγές οι οποίες περιγράφουν την επίδραση της Κινέζικης, της Ινδικής και της Ελληνικής Ιατρικής στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής. Τα κείμενα πρέπει να έχουν γραφτεί γύρω στα μέσα του 7ου αιώνα, αφού και τα τρία αναφέρονται στον Βασιλιά SRON BTSAM SGAMPO, ο οποίος πέθανε το 649 μ.Χ.
Για λόγους συντομίας παραθέτουμε μόνο την 1η ιστορική πηγή, τις υπόλοιπες μπορεί να τις διαβάσει κανείς στο άρθρο του περιοδικού Παιώνια – 9ο τεύχος, και μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα της Ακαδημίας (www.akadimia.gr )
1η ιστορική πηγή: Drabo gtsung- lag’ phenba.
Σχετικά με την αρχή της εμφάνισης της Ιατρικής στο Θιβέτ μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής: Στην αρχή, ως προς την Ιατρική γνώση στο Θιβέτ, υπήρχαν κάποιες ελάχιστες γνώσεις πάνω στα ζητήματα της διατροφής. Αργότερα κάποια Κινέζα πριγκίπισσα έφερε το βιβλίο SMAN- DRYAD CHENMO (το όνομα αυτό είναι Θιβετάνικο και αποτελεί μετάφραση του Κινέζου DA YAO που σημαίνει το ανώτερο βότανο, μια κινέζικη αλχημική σύνθεση από βότανα με στόχο την μακροβιότητα – αθανασία) το οποίο μεταφράστηκε στα Θιβετάνικα από τους μοναχούς MAHADENA και DHARMAKOSA (πρόκειται για ιστορικά πρόσωπα μάλλον Κινέζοι Βουδιστές μοναχοί που έζησαν για πολλά χρόνια στο Θιβέτ). Αργότερα προσκλήθηκαν τρεις γιατροί στο Θιβέτ, ένας από την Ινδία με το όνομα BHARADHVAJA, ένας από την Κίνα με το όνομα HSUAN YUAN HOANG TI και ένας από το Βυζάντιο με το όνομα ΓΑΛΗΝΟΣ. Οι τρεις αυτοί μετέφρασαν πολλά από τα βιβλία που γνώριζαν στα Θιβετάνικα και μετέφεραν ο καθένας τις απόψεις και τις ιδέες της δικής τους Ιατρικής Θεωρίας. Συνεργαζόμενοι συνέθεσαν το επτάτομο Ιατρικό έργο “Mi jigspa’ I mtshon-cha”. Για λόγους συντομίας δεν αναφερόμαστε στις 3 άλλες πηγές, μπορεί να τις διαβάσει κανείς στο site της ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ (ΠΑΙΩΝΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 9)
Αξίζει τώρα τον κόπο να κάνουμε μερικά σχόλια σχετικά με τα ονόματα των τριών γιατρών, στα οποία φαίνεται ότι συμφωνούν και οι τέσσερις ιστορικές πηγές που αναφέραμε. Κατ’ αρχάς το όνομα του Ινδού γιατρού BHARADHVAJA είναι το όνομα του θρυλικού ιδρυτή της Ινδικής Ιατρικής, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση διδάχτηκε την Ιατρική από τον θεό INDRA. Το όνομα του Κινέζου γιατρού HSUANYUAN HOANG TI είναι ένα από τα ονόματα του θρυλικού Κίτρινου Αυτοκράτορα, στον οποίο αποδίδεται η γέννηση της Ιατρικής στην Κίνα καθώς και η συγγραφή του Neijing του πρώτου και πιο σημαντικού βιβλίου για την Κινέζικη Ιατρική. Τέλος το όνομα ΓΑΛΗΝΟΣ, έτσι όπως εμφανίζεται και στις τέσσερις ιστορικές πηγές, σε αντίθεση με τα προηγούμενα είναι το όνομα ενός ιστορικού προσώπου. Του Έλληνα ΓΑΛΗΝΟΥ, ο οποίος έζησε γύρω στον 1ο μετά Χριστόν αιώνα κάτω από Ρωμαϊκή κυριαρχία και συνέγραψε πλήθος ιατρικών έργων στα Ελληνικά. Ο ΓΑΛΗΝΟΣ γύρω στον έβδομο αιώνα μετά Χριστόν είχε σχεδόν θεοποιηθεί και οπωσδήποτε τοποθετηθεί στο ίδιο ύψος με τον Ασκληπιό και τον Ιπποκράτη. Η φήμη του ΓΑΛΗΝΟΥ την εποχή του Βασιλιά SRONBTSAM SGAMPO είχε ξεπεράσει τα όρια της μικρής Ελλάδος και εθεωρείτο ιατρική αυθεντία, τόσο σε Ευρωπαϊκές όσο και Αραβικές περιοχές. Από τα παραπάνω γίνεται προφανές το γεγονός ότι τα τρία αυτά ονόματα που αναφέρονται στα Θιβετάνικα κείμενα, δεν εκπροσωπούν τα αληθινά ονόματα των ιστορικών προσώπων που επισκέφτηκαν το Θιβέτ στα μέσα του έβδομου μετά Χριστόν αιώνα. Είναι ονόματα διαμέσου των οποίων εκπροσωπούνται ολόκληρες σχολές Ιατρικής σκέψης. ∆ιαμέσου του BHARADHVAJA εκπροσωπείται η Ινδική Ιατρική, διαμέσου του HSUAN YUAN HOANGTI η Κινέζικη Ιατρική και διαμέσου του ΓΑΛΗΝΟΥ η Ελληνική Ιατρική. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του SRONBTSAM SGAMPO υπήρχαν πολλοί μεταφραστές στην Θιβετάνικη αυλή. Ο Κινέζος Βουδιστής μοναχός MAHADEVA και ο Θιβετάνος Βουδιστής μοναχός DHARMAKOSA είχαν ήδη μεταφράσει έργα από τα Κινέζικα στα Θιβετάνικα. Επίσης ένας από τους μεγάλους Υπουργούς της εποχής του λαμπρού Βασιλιά με το όνομα THON MI BRINTORE SAMBHOTA, ο οποίος εκπαιδεύτηκε στην Ινδία και βελτίωσε το Θιβετάνικο σύστημα γραφής συμμετείχε στην μετάφραση Ινδικών κειμένων στα Θιβετάνικα. Ως προς τον Έλληνα γιατρό που φέρεται με το όνομα Γαληνός, δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο μετέφρασε τα Eλληνικά βιβλία στα Θιβετάνικα. Στις ιστορικές πηγές που παραθέσαμε, αναφέρεται ότι ο ΓΑΛΗΝΟΣ είναι από την Ρώμη στο Tazig ή από το Tazig ή από την Ρώμη. Η σύγχυση αυτή, ως προς την προέλευση του τρίτου γιατρού που συνέβαλε στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής, συναντάται επίσης και στο Κινέζικο κείμενο Hsin Tang Shu όπου αναφέρεται ότι η Ρώμη ήταν κάτω από Αραβική ηγεμονία. Είναι όμως ξεκάθαρο, έτσι όπως αποδείχτηκε και από τον Schoeder, ότι ο Έλληνας γιατρός από τους τρεις προέρχεται από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ή την λεγόμενη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Το όνομα επίσης ΓΑΛΗΝΟΣ, που αναφέρεται και στις τέσσερις ιστορικές πηγές, είναι προφανές ότι δεν μπορεί ν’ αποδοθεί σε κάποιον Άραβα, αφού το όνομα ΓΑΛΗΝΟΣ χρησιμοποιείται μεν από τους Άραβες αλλά με την εξής μορφή: Galinus. Το όνομα ΓΑΛΗΝΟΣ που χρησιμοποιείται στα Θιβετάνικα κείμενα, μας παραπέμπει στην αυθεντική Ελληνική εκδοχή του ονόματος ΓΑΛΗΝΟΣ, έτσι όπως ευρέως χρησιμοποιούνταν την περίοδο εκείνη στα πλαίσια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έτσι λοιπόν μπορούμε να υποθέσουμε με βεβαιότητα ότι κάποιος Έλληνας μετέφερε τόσο το ίδιο το όνομα ΓΑΛΗΝΟΣ, όσο και την Σχολή Ιατρικής σκέψης που εκπροσωπεί το όνομα αυτό στο Θιβέτ. Είναι επίσης πιθανόν το όνομα ΓΑΛΗΝΟΣ να μεταφέρθηκε στο Θιβέτ μέσω της Σογδιανής (σημ. μεταφραστή: όνομα χώρας της εποχής, στην περιοχή του Καυκάσου) ή της κεντρικής Περσίας. Αυτό, γιατί οι Πέρσες, ήδη από τους Ελληνιστικούς χρόνους, είναι επηρεασμένοι από την Ελληνική Ιατρική αλλά και την περίοδο εκείνη(γύρω στα μέσα του 7ου Μ.Χ. αιώνα), διατηρούν μια περίφημη Ιατρική Σχολή με το όνομα Gundeshapur (βλ. Elgood) η οποία διδάσκει ουσιαστικά την Ελληνική Ιατρική (στα αραβικά al tibb alyunaniyy).
Οι Πέρσες ήδη από τους Ελληνιστικούς χρόνους είναι επηρεασμένοι από την Ελληνική Ιατρική. Το 224 μ.Χ. την εξελληνισμένη δυναστεία των Αρσακίδων, διαδέχεται η δυναστεία των Σασσανιδών. Ένας από τους πιο σημαντικούς Βασιλείς της δυναστείας των Σασσανιδών, ο Σαπώρης Α’ ιδρύει στις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα το πνευματικό κέντρο της δυναστείας των Σασσανιδών την Gundeshapur στο Νοτιοδυτικό σημερινό Ιράν. Η Gundeshapur από την ίδρυσή της και για τους επόμενους δυο αιώνες θα γίνει κέντρο προσέλκυσης όλων των εκδιωχθέντων Ελλήνων φιλοσόφων, γιατρών, κλπ. κατά την διάρκεια των παρατεταμένων διώξεων που υπέστη το Ελληνικό πνεύμα από τους εκχριστιανισμένους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες. Με τον ίδιο τρόπο που οι Τούρκοι έδιωξαν τους Έλληνες του Βυζαντίου το 1453 προς την Δύση και προέκυψε η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός στην Ευρώπη, έτσι ακριβώς οι Ρωμαίοι Χριστιανοί έδιωξαν τους Έλληνες απ’ την Ελλάδα προς την Ανατολή. Αυτούς τους πνευματικούς κολοσσούς υποδέχθηκαν οι Πέρσες της δυναστείας των Σασσανιδών και έτσι προέκυψε, όταν μετά οι Άραβες κατέλυσαν την δυναστεία των Σασσανιδών, η αραβική άνοιξη του 7ου αιώνα μ.Χ. Την περίοδο αυτή λοιπόν η Ελληνική Ιατρική είναι κυρίαρχη σ’ όλο τον κόσμο Δυτικά του Θιβέτ και είτε οι γιατροί οι οποίοι αναφέρονται στα Θιβετάνικα κείμενα είναι από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, είτε από την Πέρσο Αραβική στην ουσία εκπροσωπούν την Ελληνική Ιατρική.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΓΑΛΗΝΟΥ ΣΤΟ ΘΙΒΕΤ.
Σε αυτό το κεφάλαιο παραθέτουμε τις αναφορές δύο Θιβετάνων ιστορικών της εποχής για τον Έλληνα Γαληνό του Θιβέτ. Σύμφωνα με τον Dpabo gtsug lag phrenba: «Ο ΓΑΛΗΝΟΣ παρέμεινε ως γιατρός και θεραπευτής της Βασιλικής Αυλής. ∆ίδαξε την ιατρική και στις τέσσερις κατώτερες κάστες και επέμεινε ότι ο θεραπευτής δεν πρέπει να κάνει διακρίσεις ως προς την προσφορά του θεραπευτικού έργου, σε ανώτερη ή κατώτερη κάστα». Σύμφωνα με τον Sans rgyas rgyamtsho: «Μετά την εμφάνιση των τριών γιατρών, του Έλληνα, του Κινέζου και του Ινδού στο Θιβέτ, όποιος νέος επιθυμούσε να θητεύσει στην τέχνη της ιατρικής και της θεραπείας όφειλε να γνωρίζει και τις τρεις σχολές σκέψης. Ο βασιλιάς απέδωσε και στους τρεις τίτλους τιμής και πλούσια δώρα. Στην συνέχεια ο Ινδός και ο Κινέζος αναχώρησαν για τις χώρες τους. Ο ΓΑΛΗΝΟΣ παρέμεινε ως ο προσωπικός γιατρός του βασιλιά. Ο ΓΑΛΗΝΟΣ προσέφερε τις θεραπευτικές του υπηρεσίες σε όλη την Λάσα αλλά επίσης είχε και δραστήριο συγγραφικό έργο. Ο Έλληνας ΓΑΛΗΝΟΣ παντρεύτηκε στην Λάσα και έκανε τρεις γιούς. Οι δύο μεγαλύτεροι γιοί αφού διδάχτηκαν την ιατρική από τον πατέρα τους, κατευθύνθηκαν σε δύο διαφορετικές περιοχές του Θιβέτ και μετά από αυτούς η ιατρική ήκμασε στις περιοχές αυτές. Ο νεότερος από τους γιούς του, σύμφωνα με την παράδοση του Θιβέτ, παρέμεινε με τον πατέρα του. Κάποιοι Θιβετάνοι από την ανώτερη κάστα δεν θέλησαν να γίνουν μαθητές του Έλληνα ΓΑΛΗΝΟΥ. Αυτό τον υποχρέωσε να στραφεί στις τέσσερις κατώτερες κάστες (rtug, jan, snigs και rmaits). Πάντοτε τους επεσήμαινε ότι πρέπει αν προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους πάντες, χωρίς διακρίσεις σε ανώτερες και κατώτερες κάστες. Λόγω των αγαθών του έργων του δόθηκε το όνομα Tshabyed Smanpd που θα πει ο γιατρός που δίνει ζωή. Ο βασιλιάς τον τίμησε με πλουσιοπάροχα δώρα». Από τα δύο παραπάνω ιστορικά αποσπάσματα, ιδιαίτερα όμως από το δεύτερο, μπορούν να εξαχθούν πολλά συμπεράσματα: Κατ’ αρχάς το γεγονός ότι οι Θιβετάνοι έστειλαν στο σπίτι τους τον Ινδό και τον Κινέζο και κράτησαν μόνο τον Έλληνα και τον πάντρεψαν και έκανε παιδιά, τα οποία ουσιαστικά συνέχισαν το έργο του, είναι πάρα πολύ σημαντικό από μόνο του. Αυτό ουσιαστικά αποκαλύπτει ότι η Θιβετάνικη Ιατρική φέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσα της τον σπόρο της Αρχαίας Ελληνικής Ιατρικής σκέψης. Από την άλλη έχει πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο σπόρος της γνώσης του Έλληνα ΓΑΛΗΝΟΥ σπάρθηκε στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις των Θιβετανών και άρα είχε πολύ μεγαλύτερη διάδοση και ευρύτητα. Η παραίνεση του Έλληνα ΓΑΛΗΝΟΥ προς τους Θιβετάνους μαθητές του, να μην κάνουν διακρίσεις στους ασθενείς ως προς την θεραπεία, συνάδει με τις βασικές αρχές του Ελληνικού πολιτισμού, την δημοκρατία, την ισότητα, το ήθος του θεραπευτή (βλέπε όρκο του Ιπποκράτη). Αξίες που διατηρούν το περιεχόμενό τους μέχρι και σήμερα.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ BIJI TSANPA-SILAHA.
Ο BIJI TSANPASILAHA είναι κατά πάσα πιθανότητα Έλληνας, ο οποίος, όπως και ο προκάτοχος του ΓΑΛΗΝΟΣ, έρχεται από το Βυζάντιο και μεταφέρει στο Θιβέτ την Ελληνική Ιατρική. Τα πρώιμα κείμενα της Θιβετάνικης Ιατρικής που εμφανίζονται αυτή την χρονική περίοδο συμπίπτουν με την επικράτηση της Ελληνικής Ιατρικής σε όλο τον γεωγραφικό χώρο από τον Ατλαντικό Ωκεανό μέχρι το Θιβέτ. Εξ’ άλλου υπάρχουν μαρτυρίες για διείσδυση της Ελληνικής Ιατρικής και μέσα στην ίδια την Κίνα. Η Θιβετάνικη Ιατρική αποτελεί ένα μείγμα της Κινέζικης, της Ινδικής και της Ελληνικής Ιατρικής. Όπως όμως ήδη επισημάνθηκε στην παράγραφο για τον Γαληνό, όπως επίσης προκύπτει από τις αναφορές για τον BIJI TSANPASILAHA αλλά και εξ’ αιτίας της γενικότερης επικράτησης της Ελληνικής Ιατρικής την περίοδο που εμφανίστηκαν τα πρώτα Θιβετάνικα Ιατρικά κείμενα, μπορούμε να ισχυριστούμε με βεβαιότητα ότι στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής έπαιξε κύριο ρόλο η Ελληνική Ιατρική παράδοση. Ας δούμε τι περιγράφει για τον BIJI TSANPA-SILAHA ο Θιβετάνος ιστοριογράφος Shesrid: “Εκείνο τον καιρό από την Ρώμη, ήρθε ένας γιατρός που το όνομά του στην γλώσσα του ήταν BIJI, αλλά το πραγματικό του όνομα ήταν TSANPA-SILAHA. Ο γιατρός αυτός συνέγραψε πλήθος έργων στα Θιβετάνικα. Όταν ολοκλήρωσε την εργασία του παρουσίασε τα κείμενα στον Βασιλιά, με τον τίτλο «Bladpyadkyi gzun tshoba I mdo». Μετά από αυτό ο BIJI TSANPASILAHA ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία στα θέματα της Ιατρικής στο Θιβέτ, εκείνη την περίοδο. Εκείνη την περίοδο μετέφρασε και πολλά κείμενα στα Θιβετάνικα ο Κινέζος Βουδιστής μοναχός MAHADENA KHYUNPOTSETSE, παρ’ όλα αυτά τα έργα του BIJITSANPASILAHA θεωρήθηκαν ανώτερα και επικράτησαν. Εκτός των άλλων ο BIJI TSANPASILAHA ανέδειξε και τρεις σπουδαίους μαθητές τον ZAN, τον STON και τον BRANDI, από τους οποίους προήλθαν άλλοι μεγάλοι και σπουδαίοι μαθητές. Οι τρεις αυτοί μαθητές υπηρέτησαν ως φύλακες των ιερών Mdokhams για τέσσερα χρόνια και διορίστηκαν ως προσωπικοί γιατροί του Βασιλιά. Ο Βασιλιάς ως ένδειξη αναγνώρισης των εξαιρετικών τους υπηρεσιών δώρισε προσωπικά στον καθένα αρχαία βιβλία και τους απάλλαξε από το στρατό. Στον ZAN δωρίστηκε το έργο «Yan-lag-mams» (Περί των άκρων) στον STON το έργο «Mgo dpyad » (Περί της κεφαλής) και στον BRANDI το έργο «Byan Khog» (Περί του κορμού). “Από τις προαναφερθείσες αναφορές του Sdesrid μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής σχετικά με τον BIJI TSANPASILAHA. α. Ότι πρόκειται για έναν γιατρό ο οποίος έρχεται στο Θιβέτ από την ∆ύση και συγκεκριμένα την Ρώμη. Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για έναν γιατρό άγνωστης καταγωγής ο οποίος είναι εκπαιδευμένος στην Ελληνική Iατρική. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το περιεχόμενο των Βιβλίων που συνέγραψε στα Θιβετάνικα. β. Ο όρος BIJI σε ινδοιρανικές διαλέκτους σημαίνει γιατρός και άρα επιβεβαιώνεται ότι πρόκειται για γιατρό που έρχεται από την ∆ύση στο Θιβέτ. γ. Το όνομα TSANPASILAHA είναι σανσκριτικής προέλευσης. Το όνομα αυτό αποδίδεται στον BIJI γιατί προφανώς είχε ασπαστεί την Βουδιστική διδασκαλία η οποία ήταν καταγραμμένη στα σανσκριτικά. Συνέγραψε δε πολλά έργα στα Θιβετάνικα χρησιμοποιώντας Βουδιστικούς τίτλους. Η επιτυχία λοιπόν του TSANPASILAHA αλλά και του μαθητή του BRANDI στην αυλή του Θιβετάνικου θρόνου μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ήταν και οι δύο Βουδιστές. Το γεγονός λοιπόν ότι ο BIJITSANPASILAHA ήταν βουδιστής και άρα είχε κάποια σύνδεση με την Ινδία, οδήγησε πολλούς μελετητές της Θιβετάνικης Ιατρικής στο εσφαλμένο συμπέρασμα, ότι η Θιβετάνικη Ιατρική επηρεάστηκε περισσότερο κατά την γέννησή της από την Ινδική Ιατρική. δ. Από την άλλη οφείλουμε να αναφέρουμε επίσης ότι ο BIJI TSANPASILAHA, σύμφωνα με άλλες ιστορικές πηγές, γνώριζε και Κινέζικα. Είχε εργαστεί ως γιατρός σε διάφορες πόλεις της Κίνας και μάλιστα ήρθε στο Θιβέτ μετά από την παραμονή του στην Κίνα. Ένα από τα έργα που ο BIJI TSANPA-SILAHA μετέφρασε από τα Κινέζικα στα Θιβετάνικα φέρει τον τίτλο: ” SOMARAJA”. Κλείνοντας την αναφορά μας στον BIJI TSAN-PASILAHA, οφείλουμε ν’ αναφέρουμε το διάταγμα που εξέδωσε ο τότε Βασιλιάς του Θιβέτ, εξ’ αιτίας της παρουσίας και δραστηριότητας αυτού του εξαιρετικού γιατρού που εκπροσωπούσε την Ελληνική Ιατρική. Η ιστορική πηγή που μας παρέχει αυτό το κείμενο, ονομάζεται ” Gtsug lag phrenba”. “Αργότερα ο CHINCHENG KUNG CHU έφερε πολλά βιβλία πάνω στην Ιατρική και την Αστρολογία. Ο μοναχός MAHATHITHA μετέφρασε τα115 κεφάλαια το SOMARAJA. Την εποχή εκείνη προσκλήθηκε από την Ρώμη και ο γιατρός που ονομάστηκε BIJI TSANPASILAHA. Εξ’ αιτίας αυτού ο Βασιλιάς KHRI IDE GTSUG BRTSAM εξέδωσε διάταγμα που αφορούσε τους γιατρούς. Σύμφωνα με αυτό ο κάθε πολίτης όφειλε: Να τιμάει τους γιατρούς, να προσφέρει τιμητική θέση σε ιδιωτικό ή δημόσιο χώρο, να τους προσφέρει τα καλύτερα μαξιλάρια για να κάτσουν, να τους τρέφει με τις καλύτερες τροφές, να παρέχει άλογα για τις μετακινήσεις τους, να τους καταβάλει τις αμοιβές τους σε χρυσάφι, να είναι ευγνώμων για την εργασία των γιατρών. Ακόμα και αν ο γιατρός είναι πλούσιος οι πολίτες πρέπει να πληρώνουν την αμοιβή και τα έξοδα μεταφοράς του γιατρού. Ακόμα και αν είναι συγγενείς πρέπει να παρέχουν κανονικά την αμοιβή του, ακόμα και αν είναι υπηρέτης πρέπει να τον τιμούν και να τον σέβονται, ακόμα και αν είναι ασυνεπής πρέπει οι ασθενείς να τον περιμένουν με υπομονή, ακόμα και αν είναι εχθρός θα πρέπει οι ασθενείς να δείχνουν πίστη σ’ αυτόν, ακόμα και αν είναι άπληστος να δείχνουν υπομονή, όταν μπορούν να του κουβαλούν την τσάντα και να τον διευκολύνουν στο οτιδήποτε. “Στην συνέχεια στο ίδιο κείμενο υπάρχει κάποια αλλαγή του ύφους πράγμα το οποίο δυσχεραίνει ανυπέρβλητα την μετάφραση, εκείνο όμως το οποίο μπορούμε να επισημάνουμε ότι παρά τι δυσχέρειες της μετάφρασης, υπάρχει κάτι που θυμίζει τον όρκο του Ιπποκράτη. «…Οι αφέντες της γης και οι άρχοντες πρέπει να σέβονται τον ∆άσκαλο των γιατρών γιατί αυτός διδάσκει την τόσο σπουδαία τέχνη. Το ίδιο οφείλουν και οι μαθητές προς τον ∆άσκαλο. Ο γιατρός δεν πρέπει να δίνει κακά φάρμακα, ούτε να επιχειρεί επεμβάσεις (όπως π.χ. κόψιμο άκρου) που δεν γνωρίζει, ούτε να φέρεται άσεμνα στους ασθενείς του αλλά ούτε και υποκριτικά.»
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ HALASANTI
Ο τελευταίος γιατρός που συνέβαλε στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής και προέρχεται από την ∆ύση, σύμφωνα με τις υπάρχουσες ιστορικές πηγές ονομάζεται HALASANTI. Ο γιατρός αυτός προσκαλείται πάλι από το TAZIG επί Βασιλείας του ίδιου του ηγεμόνα KHRI IDE GTSUGBRTSAM (750 μ.Χ.), ο οποίος είχε προσκαλέσει και τον BIJI TSANPASILAHA. Οι αναφορές που έχουμε για αυτόν είναι ελάχιστες. Το πιο πιθανό είναι ότι αυτός εργαζόταν στην αυλή του Βασιλιά των Qarluq Τούρκων, στο ∆υτικό Τουρκεστάν και μετά από μια στρατιωτική επιχείρηση των Θιβετάνων περιήλθε στην κυριότητα του Θιβετάνου Βασιλιά. Παρά το σανσκριτικό του όνομα, οι αναφορές που έχουμε γι’ αυτόν είναι ότι δεν ήταν Βουδιστής. Μετέφερε όμως και αυτός, το πνεύμα της Ελληνικής Ιατρικής έτσι όπως επισημαίνουμε σε κείμενά του για τα τραύματα της Κεφαλής και για προβλήματα των ματιών που διασώθηκαν. Αυτές όμως είναι όλες οι πληροφορίες που έχουμε για τον HALASANTI.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Κλείνοντας λοιπόν το άρθρο αυτό οφείλω να επισημάνω τα εξής: Παρά τις μέχρι σήμερα αντιλήψεις ως προς την προέλευση της Θιβετάνικης Ιατρικής, νέα στοιχεία μας υποχρεώνουν ν’ αλλάξουμε γνώμη. Η Θιβετάνικη Ιατρική, η οποία μέχρι τις μέρες μας παραμένει αναλλοίωτη, θεωρούσαμε μέχρι σήμερα ότι ήταν γέννημα αποκλειστικά της Ινδικής Βουδιστικής Ιατρικής παράδοσης και σχολής, ενώ αρκετή επιρροή έχει ασκήσει και η Κινέζικη Ιατρική. Μετά όμως την μελέτη των ιστορικών πηγών που πρόσφατα ήρθαν στην δημοσιότητα είμαστε υποχρεωμένοι να επανατοποθετήσουμε τα πράγματα, ως προς την διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής. Έτσι λοιπόν, εκτός από την Ινδική και Κινέζικη επιρροή, στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής έπαιξε σημαντικότατο ρόλο και η Ελληνική Ιατρική παράδοση. Εξ’ αιτίας μάλιστα της μεγάλης αξίας και αναγνώρισης που απέδωσαν οι Θιβετάνοι στους ανθρώπους (ΓΑΛΗΝΟΣ, BIJI TSANPA-SILAHA, HALASANTI) που μετέφεραν την Ελληνική Ιατρική σκέψη, αλλά και της πληθώρας των έργων που μεταφράστηκαν από τους ίδιους στα Θιβετάνικα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι όχι μόνο η Ελληνική Ιατρική έπαιξε κάποιο ρόλο στην διαμόρφωση της Θιβετάνικης Ιατρικής, αλλά ότι η Ελληνική Ιατρική σκέψη είναι η κυρίαρχη σκέψη στα πλαίσια της Θιβετάνικης Ιατρικής.
IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το πρώτο και βασικό συμπέρασμα που μπορεί να εξάγει κανείς με βάση όλα τα προηγούμενα είναι ότι, η Αρχαία Ελληνική Ιατρική σκέψη και πράξη παραμένει ζωντανή και ενεργή μέχρι τις μέρες μας. Μπορεί σήμερα, εδώ στην Ελλάδα, να θεωρούμε την ιατρική του Ιπποκράτη ως ένα ιστορικό κειμήλιο ξεχασμένο στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, ανενεργό και ενδεχομένως άχρηστο. Η Ιατρική του Ιπποκράτη όμως παραμένει ζωντανή και ακέραια, ενταγμένη σε ένα ιατρικό σύστημα, την Θιβετάνικη Ιατρική, η οποία λειτουργεί ως θησαυροφυλάκιο της ιατρικής γνώσης και μνήμης του πλανήτη. Οι Θιβετάνοι, εκπληρώνοντας tον ρόλο τους, ως φύλακες μνήμης, διατήρησαν ακέραιο τον σπόρο της ιατρικής των προγόνων μας. ‘Άραγε ήρθε η ώρα, οι σύγχρονοι Έλληνες, να ξαναπάρουν με ευλάβεια στα χέρια τους αυτόν τον σπόρο και να επιδιώξουν ξανά την καλλιέργεια αυτής της Ιατρικής γνώσης;
Το δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει με βάση όλα τα προηγούμενα αφορά την σχέση της Αρχαίας Ελληνικής με τα ιατρικά συστήματα όλου του κόσμου και ειδικότερα την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική. Η Θιβετάνικη Ιατρική λοιπόν, μας αποδεικνύει ότι κατ’ αρχάς η ιατρική γνώση όλου του πλανήτη, όσο και αν φαντάζει διαφορετική από τόπο σε τόπο, έχει κοινές ρίζες και αρχές. Επίσης, ότι τα διαφορετικά συστήματα ιατρικής γνώσης μπορούν να συνυπάρξουν και να συγκεραστούν, γεννώντας ένα ιατρικό σύστημα που αντέχει για δεκατρείς αιώνες. Η προσπάθεια που διεξάγεται στην ΑΚΑ∆ΗΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ & ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ για την αναβίωση της Αρχαίας Ελληνικής Ιατρικής μέσα από την σύνδεση με την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, είναι ένα γεγονός το οποίο έχει συμβεί ήδη στο παρελθόν. Η Ελληνική Ιατρική έχει συναντηθεί ήδη με την Κινέζικη στα πλαίσια της Θιβετάνικης Ιατρικής. Έχουν συναντηθεί και έχουν παράγει ένα ιατρικό σύστημα με διαχρονικότητα και αποτελεσματικότητα. Έχει αποδειχθεί, λόγω της βιωσιμότητας του ιατρικού μοντέλου των Θιβετάνων, ότι η Ελληνική Ιατρική μπορεί να συνυπάρξει με την Κινέζικη σε ένα και το αυτό σύστημα, με διακριτά όρια ανάμεσα τους αλλά και με αλληλοσυμπλήρωση. Η Θιβετάνικη Ιατρική μας αποκαλύπτει ότι αυτό που οραματιζόμαστε στην ΑΚΑ∆ΗΜΙΑ δεν είναι ουτοπικό. Μπορεί όντως να συνυπάρξει σε ένα και το αυτό σύστημα η Αρχαία Ελληνική με την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική. Ειδικά σε μια εποχή σαν την δικιά μας, όπου λόγω της υπερβολής της φωτιάς υπάρχει κίνδυνος συρρίκνωσης και απώλειας της μνήμης, η συνάντηση της Αρχαίας Ελληνικής με την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, επιβάλλεται ως μια διεργασία διαφύλαξης της μνήμης, όπως εκείνη των Θιβετάνων τον 7ο και 8ο αιώνα μ.Χ.
